Sesli Metin Okuma Kuralları

Bir yazıyı başka insanların dinlemesi için okunmasına sesli okuma diyoruz. Sesli okumanın da kendi içinde bazı kuralları vardır. Şimdi gelin hep beraber sesli metin okuma kurallarını inceleyelim.

Sesli okuma becerisi gelişmiş olan öğrenciler bütün derslerde daha başarılı olurken sosyal etkinliklerde de daha fazla rol alırlar. Kısaca sesli okuma becerisi bir öğrenci için hayatı önem taşımaktadır.

SESLİ METİN OKUMASI

Bir metni sesli okurken nelere dikkat etmeliyiz?

Duruş – Oturuş

Sesli okuma yaparken öncelikle oturuşumuza ve duruşumuza dikkat etmeliyiz. Çünkü duruş pozisyonumuz diyafram kaslarımızın çalışmasına ve nefesimize etki etmektedir. Ayaktaysak mümkün olduğu kadar dik duruş içinde olmalıyız. Oturuyor isek dik bir şekilde diyafram kaslarımızın rahat çalışacağı pozisyonda oturmalıyız.

Metne YakınlıkMetne Yakınlık

Okuduğumuz metin ile gözlerimiz arasındaki mesafe çok az olursa cümleleri bir bütün halinde takip etmek yerine harfleri ve kelimeleri takip etmek zorunda kalırız. Bu da okuma hızımızı yavaşlatır. Ayrıca metin gözlerimize çok uzaksa okuduklarımızı iyi göremeyeceğimizden okumamız yine yavaş olacaktır. Doğru uzaklık metin ile gözlerimiz arasında kendi karışlarımızla iki karıştır.

Sesli okuma yapılacak metin mutlaka öğrencilere birkaç defa sessiz okutulmalıdır. Öğretmen tarafından örnek sesli okuma yapılmalı ve gerektiği yerde metin üzerinde aşağıdaki kriterlere uygun notlar aldırılmalıdır.

Sesli metin okuma kriterleri nelerdir?

Sesli olarak metin okumanın beş kriteri vardır.

1. Ses Tonu

Sesli okuma yapan bir öğrencinin sesini ortamda bulunan herkesin rahatça işitebilmesi durumudur. Ses tonu çok düşük olan öğrencilerin okudukları işitilmeyeceğinden dolayı anlaşılmaz. Sesi çok çıkan öğrencilerin de kısa sürede ses tellerini yorulacağı için etkili bir sesli okuma yapamazlar.

2. Duraklama

Duraklamayı çoğu insan sadece noktalarda tam nefes almak, virgüllerde de yarım nefes almak şeklinde bilmektedir. Aslında duraklama daha fazla detay isteyen bir durumdur.

Küçük çocukların nefes tutma süreleri kısa olduğu için okurken sık sık duraklama yapmak zorunda kalırlar. Bu duraklamaları tamlama araları gibi yanlış yerlerde yaparlarsa dinleyenler için metni anlama güçleşir. Örneğin “İnsanların dış görünüşleriyle, iç özeliklerini tanıtan yazılara portre denir.” cümlesini “İnsanların dış / görünüşleriyle iç özelliklerini tanıtan yazılara portre denir.” biçiminde duraklama elbette yanlış bir duraklama olacaktır.

Aşağıda bir metinde duraklama yapılabilecek yerler işaretlenmiştir. Bu konuda kendini geliştirmek isteyenler sesli okuma yapmadan önce metnin duraklama yerlerini önceden işaretlemelidirler.

Sesli Okumada Duraklama

3. Tonlama

Metnin içerisinde bulunan konuşmaların canlandırılması durumudur. Örnek olarak metinde yaşlı bir insanın konuşması varsa o konuşmanın yaşlı bir insan gibi hissettirilmesidir. Tonlamalar dinleyicinin dağılan dikkatini toplamasını ve metnin daha iyi anlaşılmasını sağlayacaktır. Aşağıda bir metinde tonlama yapılması gereken yerler işaretlenmiştir. Ayrıca metnin kahramanlarının konuşmaları dışında kalan kısımlar da anlatıcı tonlamasıyla okunmalıdır.

Sesli Okumada Tonlama

4. Vurgu

Vurguyu daha iyi anlatabilmek için şu örneği verebiliriz. Erzurumlular vurgu ile soru sorarlar. “Sen çay içtiin?” Son kelimeyi inceltip, uzatarak cümleye soru anlamı katarlar.

Metinde ilk cümlenin vurgusu ile son cümlenin vurgusu farklıdır. Paragrafların giriş cümlesi ile son cümlesi farklı vurgulanır. Varsa rüzgâr sesleri gibi yansımalar farklı vurgulanır. Ayrıca duygular da (Eyvah!, Yandım!, gibi kelimeler) vurgu ile hissettirilir. Virgüllerde ayrı bir vurgu vardır. Bu vurgu nesnelerin devam ettiğini belirtir. Örneğin “Pazardan elma, armut, kiraz, şeftali aldık.” Kısacası her kelimenin kendine ait bir vurgusu vardır.

Sesli Okumada Vurgu

5. Telaffuz

Telaffuz kelimelerin doğru okunmasıdır. Gerek dil gelişiminden gerekse de yöresel konuşma ağızlarından dolayı bazı öğrenciler bazı kelimeleri telaffuz etmekte zorlanabilirler.

Bunun için sesli okuma yapılacak metin önceden okutulurken telaffuzu zor kelimeler üzerinde durulmalıdır. Ayrıca tekerleme okuma çalışmalarıyla telaffuz gelişimi sağlanabilir.

Sesli okuma becerisi gelişmemiş bir öğrenci okuduğunu anlayamaz. Okuduğunu anlamayan öğrencilerin derslerde başarılı olma şansı düşüktür. Sesli okuma sadece okulda değil tüm hayat boyu insanların karşısına çıkan bir olgudur. Sesli okuma becerisi gelişmiş olanlar kendilerini daha iyi ifade eder, toplum karşısında daha rahat konuşurlar; okudukları, konuştukları dinleyiciler tarafından daha kolay anlaşılır.

Not: Metinler 2019 MEB Yayınları 4. Sınıf Türkçe Ders Kitabı’ndan alınmıştır.

Yorum yapın